Tüketim
ekonomisinin kültür haline gelmesiyle birlikte, insanlar alışveriş
merkezlerinde ve mağazalarda daha fazla vakit geçirmeye başlamış bunun sonucu
olarak da suç oranları anılan yerlerde artış göstermiştir. Bu noktada
mağazalarda, müşteriden çalınan eşyalardan kimin sorumlu olduğu tartışmaları
gündeme gelmiştir. Mağaza yetkilileri çalınan eşyadan sorumlu olmadıklarına
dair levhalar asarken, müşteriler ise mağazanın içerisinde güvenlikle ilgili
olan her hususun mağaza yetkililerinin sorumluluğunda olduğunu iddia
etmişlerdir. Bu yazıda mağazalarda çalınan eşyalardan kimin sorumlu olduğu ele
alınacaktır.

Sorumluluğun Temeli: Sözleşme Öncesi
Sorumluluk

Müşterinin
mağazaya girmesi ile birlikte, sözleşme görüşmelerinde taraf olacak kişilerin
arasında Medeni Kanun’un 2. maddesinde düzenlenen dürüstlük kuralı gereğince
bazı yükümlülükler doğmaktadır. Bu yükümlülüklerin doğmasının sebebi, taraflar
arasında dürüstlük kuralına dayanan bir güven ilişkisinin oluşması ve güven
ilişkisinin neticesinde koruma yükümlülüklerinin zuhur etmesidir. Tarafların
birbirlerinin malvarlığına veya şahıs varlığına zarar vermemesi ve zarar
verebilecek hususlardan kaçınması bu yükümlülüklerden bir tanesidir.

Belirtmek
gerekir ki, taraflar arasındaki yükümlülüklerin doğması için bir sözleşmenin
akdedilmiş veya akdedilecek olmasına gerek yoktur. Kişinin yalnızca mağazaya
girmiş olması da bu yükümlülüklerin doğması için yeterlidir. Bir diğer deyişle,
kişinin mağazaya giriş amacı taraflar arasında yükümlülüklerin doğması
bakımından önem taşımamaktadır. Nitekim Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’da, bir
kararında, olası müşteri olarak kesin bir satın alma amacı dışında da olsa bir
kişinin mağazaya girmesi ile birlikte tarafların, birbirlerinin kişi ve
malvarlığına zarar vermemek yolunda davranış yükümlülükleri olduğu şeklinde hüküm
tesis ederek aynı görüşte olduğunu belirtmiştir[1].

Müşterinin
mağazaya girmesi ile doğan sorumluluğun temelini “sözleşme öncesi
sorumluluk” (Culpa in Contrahendo) oluşturmaktadır. Sözleşme
öncesi sorumluluk; sözleşmenin kurulmasından önceki aşamada taraflardan
birinin; dürüstlük kuralı gereğince ortaya çıkan güven ilişkisinin ihlali
neticesinde diğer tarafa verdiği zarardan sorumluluğu olarak tanımlanmaktadır[2].

Sözleşme
öncesi sorumluluk gereğince mağaza yetkililerinin, müşterinin malvarlığı ve
şahıs varlığını koruması gerekmektedir. Bu yükümlülüğe uyulmaması halinde ise
müşteri, mağaza yetkililerinden tazminat talep edebilecektir. Tüketici
Mahkemesi bir kararında; içerisinde güvenlik kamerası tertibatı ve güvenlik
görevlisi bulunmayan mağazanın, müşteriyi korumak için yerine getirmesi gereken
yükümlülükleri yerine getirmemesinden bahisle çalınan miktarın müşteriye mağaza
tarafından ödenmesi gerektiğine hükmetmiştir[3].
Yargıtay 13. Hukuk Dairesi ise, alışveriş merkezinde çantası çalınan davacı
aleyhine verilen ilk derece mahkemesi kararını, mal güvenliğini sağlamanın
alışveriş merkezinin sorumluluğunda olduğunu belirterek tarafların kusurları
oranında sorumlu olması gerekirken davanın reddine karar verilmesini hukuka
uygun görmeyerek bozmuştur[4].

Özetle;
müşterinin mağazaya girmesi ile birlikte taraflar arasında birbirlerinin mal ve
can güvenliğini koruma yükümlülüğü doğmaktadır ve bu durum, sözleşme öncesi
sorumluluktan kaynaklanmaktadır.

Mağaza’nın Müşteride Oluşturduğu Güven

Mağazaya
gelen müşterilerin huzur ve güven içerisinde alışveriş yapmasını temin etmek
işyeri için bir vazifedir. Bununla birlikte, mağazaya giren müşteride, mağaza
içerisinde şahıs varlığına veya malvarlığına herhangi bir zarar verilmeyeceğine
dair bir güven ve itimat vardır. Bu güveni yaratan taraf, mağazadır. Taraflar
arasında oluşan güven ilişkisinin gereği olarak mağazanın özen yükümlülüğüne
aykırı davranmaması ve müşteriye karşı oluşturduğu güveni boşa çıkarmaması
gerekmektedir. Bu durumun aksi Medeni Kanun’un 2.maddesinde tesis edilmiş
bulunan dürüstlük kuralına aykırılık oluşturur. Yargıtay bir kararında
müşterinin mağazaya, reklam ve hizmete güvenerek geldiğini ve mağazanın
müşterinin eşyasını asgari özen yükümlülüğüyle korumak ve kollamak zorunda
olduğuna dair hüküm tesis etmiştir[5].
 Mağazanın bu güveni boşa çıkararak göstermesi gereken özen yükümlülüğünü
göstermemesi durumunda,  mağazanın müşteriye karşı tazminat sorumluluğu
gündeme gelecektir.

Eşyanın Çalınmasında Müşterinin Kusuru

Müşterilerin
kişisel eşyalarını korumada kendilerinden beklenen asgari özeni göstermeleri
gerekmektedir. Aksi durum, hukukun temel ilkelerinden olan kimsenin kendi
kusuruna dayanarak hak talep edemeyeceği ilkesi ile bağdaşmaz. Kişinin
kendi eşyasını korumasında, kendisinden beklenen özeni göstermemesi halinde
müterafik kusur ortaya çıkacaktır. Bu durumda müşteri ve mağaza yetkilileri
kusurları oranında birlikte sorumlu olacaktır. Yargıtay da aynı doğrultuda
kararlar vermektedir[6].

Çalınan Eşyadan Sorumlu Değiliz Kaydının Hükmü

Müşteriler,
eşyalarını çaldırdıklarında mağazaların içerisindeki sorumsuzluk kayıtları
sebebiyle mağaza yetkililerinin sorumluluklarının bulunmadığını
düşünmektedirler. Her ne kadar mağazalarda “mağazamız çalınan eşyalardan
sorumlu değildir.” ifadesi yer alsa da yukarıdaki açıklamalarımız ve
Yargıtay kararları gereğince bu ve buna benzer sorumsuzluk kaydı içeren
ifadelerin hukukî herhangi bir hükmü bulunmamaktadır. Bu yazılar yalnızca
mağaza yetkililerinin çalınan eşyalar nedeniyle sorumlu tutulmamaları
yönünde müşterileri caydırmak amacıyla yazılmış niteliktedir. Bir diğer
deyişle bu yazıların yazılmış olması, mağaza yetkililerinin müşteriye karşı
sorumlu olmayacakları anlamına gelmemektedir.

Özetle;

•    Müşterinin mağazaya girmesi ile birlikte,
sözleşme görüşmelerinde taraf olacak kişilerin arasında Medeni Kanun’un 2.
maddesinde düzenlenen dürüstlük kuralı gereğince bazı yükümlülükler
doğmaktadır.

•    Müşterinin mağazaya girmesi ile taraflar
arasında doğan sorumluluğun temelini “sözleşme öncesi sorumluluk” oluşturmaktadır.
Buna göre mağaza içerisinde müşterilerin eşyalarının çalınması durumunda
çalınan eşyadan mağaza yetkilileri kusurları oranında sorumlu olacaktır ve
eşyası çalınan müşteri mağazaya karşı tazminat talebinde bulunulabil Ancak

•    Mağaza içerisinde eşyası çalınan müşterinin de
kusurlu olması durumunda müterafik kusur gündeme gelecektir.

•    Mağazaiçerisinde çalınan eşyalardan mağazanın
sorumlu olmayacağı yönünde sorumsuzluk kaydı içeren hükümlerin hukukî değeri
bulunmamaktadır.

DİPNOTLAR:

[1] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 13.02.2013
Tarihli 2012/13-1220 E., 2013/239 K. sayılı kararı için bkz. www.kazanci.com

[2] Eren, Fikret; Borçlar Hukuku Genel Hükümler,
13. Baskı, İstanbul, 2011, s.1083

[3] Ankara 7. Tüketici Mahkemesi, 28.06.2007
Tarihli, 2006/397 E., 2007/670 K. Sayılı kararı

[4] Yargıtay 13.Hukuk Dairesi, 26.05.2009
tarihli, 2009/1663 E., 2009/7250 K. sayılı kararı için bkz. www.kazanci.com

[5] Yargıtay 13.Hukuk Dairesi, 5.6.2013
tarihli, 2013/5258 E.,2013/15220 K. sayılı kararı için bkz. www.kazanci.com

[6] Yargıtay 13.Hukuk Dairesi, 
19.11.2011 Tarihli, 2011/5083 E. ve 2011/14737 K. Sayılı kararı için bkz. www.kazanci.com

”